Abstract: | Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży kształtuje się w kontakcie z osobami
znaczącymi. Osobami, które oddziałują na dziecko najwcześniej, najdłużej,
a tym samym najsilniej, są jego rodzice. Ich zaangażowanie i prezentowane
postawy stanowią dla dziecka źródło zasobów będących podstawą
osiągnięć życiowych, odnoszonych także w obszarze szkoły i edukacji.
Wchodząc w interakcje z osobami znaczącymi (rodzicami), dzieci kształtują
motywację, upór, wytrwałość w dążeniu do celu, rozwijają potrzebę
osiągnięć i samorealizacji. Doświadczenia te są podstawą odnoszenia przez
nie sukcesów w szkole i czerpania z nich twórczej satysfakcji, stanowiąc
jednocześnie dla dziecka model zachowań społecznych i teren doświadczeń
w radzeniu sobie z doznawanymi porażkami.
Dotychczasowe badania nad rodziną ukazują rolę, jaką odgrywa ona
w rozwoju intelektualnym i osobowościowym każdego dziecka, niezależnie
od jego poziomu umysłowego, stanu psychosomatycznego, płci czy wieku
życia. Niewłaściwie wypełniane funkcje socjalizacyjne, brak odpowiednich
umiejętności wychowawczych i wspierających ze strony rodziców
stwarzają zagrożenie dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania dziecka
(także w środowisku szkolnym). Jedynie głębokie, oparte na miłości
i poczuciu bezpieczeństwa doznania stanowią dla dzieci źródło zdrowia,
a co się z tym wiąże — podstawę sukcesów życiowych. Rodzina jako najważniejsza grupa społeczna jest tym samym miejscem
najbardziej odpowiednim do tego, aby podejmować działania prewencyjne,
służące ochronie i pomnażaniu zasobów. Z perspektywy rozwoju oraz
wychowania dzieci i młodzieży najważniejsze jest tzw. podejście psychoprofilaktyczne
pierwszorzędowe (prewencja pierwotna). Obejmuje ono działania
najwcześniejsze, których celem jest niedopuszczenie do wystąpienia
zagrożeń w sferze zdrowia. Na gruncie rodziny przejawia się to stwarzaniem
warunków sprzyjających rozwojowi kompetencji psychospołecznych
dziecka w różnych dziedzinach życia, a więc wyposażenie go w odpowiednie
umiejętności, wiedzę i czynniki zwiększające odporność (Dołęga, 2006,
s. 26). Zdaniem E.L. Cowena (za: Sęk, 1993, s. 477), każda działalność
prewencyjna powinna być intencjonalna, świadoma, oparta na wiedzy
o tym, jak zapobiegać zaburzeniom i jak wspierać zdrowie. Strategie postępowania
obejmują wówczas, zdaniem Heleny S ę k (1993, s. 477),
wzmacnianie kompetencji ludzi przez wyposażenie ich w umiejętności i uodparnianie,
a także organizowanie lub reorganizację otoczenia, tak aby
sprzyjało ono rozwojowi i nie stanowiło źródła stresu.
Umożliwienie dzieciom zdrowego startu w życie powinno być, w opinii
J. Karskiego (2001), traktowane przez każde społeczeństwo jako najwyższy
priorytet. Rodzice i inni bliscy odgrywają ważną rolę w kształtowaniu
podstawowych wartości zdrowotnych i społecznych dziecka. Wspieranie
wrażliwych i podatnych na urazy dzieci wymaga podejmowania skutecznych
działań w ich najbliższym kręgu społecznym.
Coraz powszechniejsze w opinii społecznej staje się przekonanie, że
przypisywane rodzinie funkcje i zadania związane z opieką i wychowaniem
dzieci — podejmują oboje rodzice. Angażowanie się ojca w ich codzienne
życie staje się faktem bezsprzecznym. Doświadczenie uczy, że ojcowie
coraz chętniej i aktywniej włączają się w ten proces, traktując opiekę i wychowanie
potomstwa nie jako przykry obowiązek, ale przywilej, znajdując
w tym źródło satysfakcji i osobistego rozwoju. |