Bracia czescy w dawnej Polsce : działalność literacka, teksty, recepcja

Abstract

Bracia czescy, którzy wyłonili się z ruchu husyckiego, swą pierwszą gminę utworzyli w 1457 roku we wsi Krunwald we wschodnich Czechach. Za datę utworzenia tak zwanej Jednoty Brackiej przyjmuje się jednak rok 1467, kiedy to wyświęcono pierwszego biskupa (seniora). Ten ruch religijny, który wskrzesił ideologię taborytów, opierał się, znacznie upraszczając, na autorytecie Pisma Świętego, ewangelicznych zasadach ubóstwa i równości, potępieniu wszelkiej przemocy, surowym i pobożnym życiu, wypełnionym czytaniem Biblii oraz na sprawnej organizacji Kościoła. Doktryna Jednoty obejmowała także ideę irenizmu, która pozwalała na współpracę z innymi Kościołami protestanckimi. Znalazło to wyraz zwłaszcza w zbliżeniu programowym, organizacyjnym i ideowym z kalwinizmem. W 1535 roku bracia zredagowali i wydali po czesku wyznanie wiary. Bracia czescy, ktorzy szczególnym kultem darzyli książki i czytelnictwo, zasłużyli się zwłaszcza dla rozwoju nauki i kultury. Jednota wcześnie dostrzegła ogromną rolę słowa drukowanego, a słynna Biblia kralicka słusznie została nazwana „złotą biblią” kultury czeskiej. Należy również wspomnieć, iż bracia czescy byli zwolennikami jak najszerzej rozumianej zgody w świecie protestanckim i gotowi byli poprzeć wszystkie prowadzące ku niej poczynania. Ireniczna postawa prezentowana konsekwentnie przez polski kościoł jednoty przyczyniła się w istotny sposob do pokojowego w istocie kształtowania się stosunków w obrębie polskiego obozu protestanckiego i pozwoliła mu uniknąć wielu tych niekorzystnych raf, ktore były udziałem kościołów reformacyjnych w innych krajach.