Produktywność modelu słowotwórczego a tendencje rozwojowe słownictwa

Abstract

"Termin „produktywność” ma długą tradycję w literaturze słowotwórczej. Jednak próby doprecyzowania go pojawiły się dopiero na gruncie słowotwórstwa strukturalnego, a zatem słowotwórstwa w ujęciu synchronicznym. Wydaje się to naturalne. Skoro do tego momentu mówiło się o faktycznym słowotwórstwie, o „słów tworzeniu”, wystarczyło przytoczyć konkretne przejawy świadczące o tym, że formant faktycznie „wyprodukował” derywat. Inaczej rzecz miała się w tzw. słowotwórstwie synchronicznym. Opis jednostek derywacyjnych opierał się na zasadzie motywacyjnej (w praktyce na zasadzie fundacyjnej), z pomijaniem ustaleń co do faktycznego ich powstawania. Nie można było jednak pomijać milczeniem aktualnego przyrostu słownictwa, trudno było nie zauważać marginalności jednych modeli i wagi innych w procesie powstawania nowych jednostek leksykalnych. Przejęcie terminu „produktywność” było swoistym ustępstwem na rzecz historycznego oglądu systemu słowotwórczego, co dobrze ilustruje stwierdzenie: „Widzenie tego problemu [produktywności] w obrębie synchronii implikuje rozumienie jej dynamiczne, tj. nie tylko jako opisu stanu faktycznego w danym momencie czasowym, ale i opisu potencji dalszego rozwoju.”1 Znamienne jest tu widzenie dynamiki języka. Programowo odżegnywano się od cofania w głąb historii, ale chętnie sięgano do przyszłości, do prognozowania. Wygodnym narzędziem w ocenie tendencji rozwojowych języka okazał się opis produktywności modeli słowotwórczych." (fragm.)