Z dziejów pewnego filozoficznego entuzjazmu

Abstract

Profesora Kazimierza Ślęczkę (podówczas zresztą docenta doktora, jeszcze bez magicznego ,,hab.” przed nazwiskiem) pamiętam jako entuzjastę idei postępu w filozofii. W jego postawie (zauważyłem to, co prawda, dużo później) można było dostrzec wyraźny ślad duchowego pokrewieństwa z Pierre’em Teilhardem de Chardin. Obaj z pierwszego wykształcenia byli geologami; ze studiów przyrodoznawczych wnieśli więc w swój drugi, właściwy zawód — filozofię — szczególny typ kultury umysłowej przyrodnika- intelektualisty. Jego cechy charakterystyczne, które dało się dostrzec także u Kazimierza, to: fascynacja prawdą materialną, dowiedlną empirycznie, ale równocześnie — ogromny szacunek i zaufanie do spekulatywno- logicznych metod budowania abstrakcyjnych schematów teorii, wyjaśniających strukturę rzeczywistości na głębszym poziomie niż empiryczny. Do tego doszło jeszcze coś równie ważnego: wysoki stopień usystematyzowania wiedzy o budowie utworów geologicznych zaowocował głęboką wiarą w istnienie i poznawalność tego rodzaju prawdy, którą — w odróżnieniu od prawdy przedmiotowej — należałoby nazwać prawdą strukturalną; chodzi o prawdę odnoszącą się do najgłębszego, najbardziej fundamentalnego poziomu uporządkowania rzeczywistości. Codzienny kontakt naukowo- poznawczy ze światem nieożywionej przyrody sprzyja bowiem utrwaleniu przekonania, że świat jako całość jest harmonijnie zorganizowaną, zintegrowaną jednością; a jeśli tak, to — w szczególności — wszystko ma swój sens.