"This isthmus of a middle state" : the suburban fiction of John Cheever, John Updike and Richard Ford

Abstract

Niniejsza praca stanowi studium rozwoju literatury suburbiów w USA, od zaistnienia tego gatunku w latach czterdziestych dwudziestego wieku do początku wieku dwudziestego pierwszego. Twórczość omawianych pisarzy: Johna Cheevera, Johna Updike’a i Richarda Forda usytuowana jest na tle zmian społecznych tego okresu, szczególnie rozwoju amerykańskich miast. Ze względu na związki tej literatury z tradycją realistyczną badane są przejawy realizmu w dziełach wymienionych autorów, od mityzujących tendencji prozy Cheevera, przez „rokokowy” realizm Updike’a, do Forda postmodernistycznej wizji miejsca jako produktu kapitalistycznej gospodarki. W tym kontekście mieszczą się również refleksje na temat związków pomiędzy klasą średnią jako formacją świadomości a kulturą masową i konsumeryzmem. Krytycznym i teoretycznoliterackim punktem odniesienia dla tych rozważań są koncepcje Lionela Trillinga i Johna Gardnera. W przypadku pierwszego z nich omawiane są: jego teoria powieści jako gatunku traktującego o stratyfikacji społecznej, jego rozumienie realizmu oscylujące pomiędzy prawdą wizji intelektualnej i prawdą wizji społecznej, a także wykładnia liberalizmu jako postawy badawczej, akcentującej synkretyzm i sceptycyzm. Jeśli chodzi o Johna Gardnera, to uwaga poświęcona jest jego koncepcji „literatury moralnej”, a szczególnie konserwatywnej interpretacji kondycji literatury współczesnej. Postulując renesans potrójnego ideału Dobra, Piękna i Prawdy, próbuje on doprowadzić do integracji tego ideału z wrażliwością chrześcijańską. Kwestią badaną w odniesieniu do trzech pisarzy wymienionych w tytule jest stosunek establishmentu intelektualnego, a szczególnie krytyki literackiej, do suburbiów. Tu ujawnia się pewne napięcie pomiędzy krytyką tej formy urbanistycznej jako wyjaławiającej duchowo i prowadzącej do filistynizmu połączonego z tendencją do nadmiernego konserwatyzmu z jednej strony, z drugiej zaś — faktem, iż większość Amerykanów, również elity artystyczne i naukowe, wychowała się i żyje na terenach podmiejskich. W odniesieniu do tej ambiwalencji omawiany jest stosunek Cheevera, Updike’a i Forda do suburbiów jako takich, a także estetyka ich utworów, wizja społeczeństwa oraz psychologia postaci.