William Gilpin and nature

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie roli natury w twórczości Williama Gilpina w odniesieniu do jego koncepcji sztuki i teorii estetycznej picturesque oraz w kontekście jego podróży. Piękno natury było punktem wyjścia teorii picturesque Gilpina określającej zasady tworzenia pejzażu. Znaczenie terminu picturesque pokrywa się częściowo z zakresem znaczeniowym słowa piękny, lecz nie jest z nim tożsame. Picturesque to pojęcie węższe, określa szczególny rodzaj piękna. Jest to piękno sprawdzające się w sztuce. Picturesque to malowniczy, „dobrze prezentujący się na płótnie”. Gilpin podkreśla, że jedynym źródłem picturesque jest natura; zadaniem zaś artysty jest wyselekcjonowanie z przyrody tych jej form, których uroda spełnia wymogi sztuki. Natura jest skarbnicą malowniczych form i tym samym stanowi jedyny właściwy wzór dla malarza pejzażysty. Przyroda, która z uwagi na swój walor picturesque była jedynym modelem dla artysty, pełniła u Gilpina jeszcze inną, dodatkową funkcję. Jej piękno było motorem wędrówek autora; Gilpin podziwiał uroki przyrody podczas wielotygodniowych wycieczek górskich, których ważnym celem była religijna kontemplacja dzikiej przyrody. Przyroda dziewicza, niezmieniona ręką człowieka jawiła mu się jako najdoskonalsze dzieło Boże. W tej kwestii Gilpin był spadkobiercą filozofii Lorda Shaftesbury, który cenił piękno przyrody nieujarzmionej. Shaftesbury, a za nim Gilpin, dowodzi, że piękno natury nieskalanej cywilizacją to piękno doskonałe, ponieważ przyroda, pierwotna i nieprzetworzona przez człowieka jest oryginalnym dziełem Boga, doskonałego twórcy.