Składniowe parametry przemian językowo-stylowych w XX wieku

Abstract

Uwagi niniejsze wyrosły z moich kilkuletnich badań nad przeobrażeniami w składni polszczyzny XX wieku, prowadzonych pod kątem pytań o to, czy i na ile w tym właśnie planie organizacji tekstów różnych odmian i gatunków „mowy publicznej” odcisnęły się – obserwowane przez wielu badaczy od lat (zwłaszcza po 1989 roku) – zmiany stylowo-komunikacyjne1. Wprawdzie gramatyka – a składnia może w szczególności – zmienia się bardzo wolno (tu wszyscy badacze są zgodni), a wiek XX nieznacznie tylko modyfikował dziedziczone z przeszłości modele i reguły systemowe – stale jednak obserwuje się wahania w zakresie ich wariancji, świadczące o nieustannej funkcjonalizacji i tego poziomu gramatyki, pozostającego w ścisłej zależności od sfer „przyległych”: słowotwórstwa, fleksji i w ogóle zasobów leksykonu. Ale też wszelkie innowacje w języku są determinowane zarówno przez czynniki wewnątrz- jak pozasystemowe