| Abstract: | Przeprowadzone badania dla szeregu zwi zków kompleksowych Mn(II) wymagały
zastosowania dwóch oddzielnych technik eksperymentalnych. Do bada kompleksów
w roztworze zastosowano potencjometri , dla stałych zwi zków kompleksowych
monokrystaliczn analiz rentgenowsk .
Zarówno badania w roztworze, jak i w fazie stałej potwierdzaj zdolno ci koordynacyjne
wybranych do bada ligandów wzgl dem jonów Mn2+, jednak w roztworze tworz si
wył cznie kompleksy jednordzeniowe, w fazie stałej natomiast kompleksy wielordzeniowe.
Imidazol niezale nie od fazy tworzy tylko poł czenia jednordzeniowe.
Na podstawie wykonanych bada potencjometrycznych w roztworze wyznaczono skład i stałe
trwało ci kompleksów Mn(II) z 16. wybranymi ligandami organicznymi o ró nych
wła ciwo ciach chemicznych, z których wi kszo charakteryzuje si aktywno ci
biologiczn . Wybrane ligandy ró ni si liczb i rodzajem atomów donorowych, st d nale ało
oczekiwa , i ró ne b d ich wła ciwo ci kompleksotwórcze. Wi kszo poł cze
kompleksowych jonu Mn2+ charakteryzuje si nisk trwało ci m.in. ze wzgl du na słabe
zdolno ci koordynacyjne wybranych do bada ligandów. Wyj tek stanowi kompleksy
ligandów S – donorowych (kwas tiooctowy, kwas tioglikolowy, cysteina), które ze wzgl du
na silne wła ciwo ci donorowe atomu siarki, tworz trwalsze poł czenia koordynacyjne
z jonem Mn(II). Maksymalna liczba zarejestrowanych dla danego układu kompleksów wynosi
dwa, st d mo na wnioskowa , i grupa karboksylowa – COOH w cz steczkach badanych
kwasów karboksylowych oraz aminokwasów jest bidentatna. W kilku przypadkach powstaj
słabe chelaty, gdy obok grupy karboksylowej koordynuje dodatkowo inna grupa funkcyjna
np. grupa – OH (kwas glikolowy) czy – NH2 (glicyna, sarkozyna).
Badania rentgenowskie na syntezowanych zwi zkach kompleksowych pozwoliły
jednoznacznie wskaza sposób koordynacji kilku wybranych ligandów przez jony
manganu(II) oraz opisa sfer koordynacyjn jonu centralnego Mn2+ w poł czeniach
kompleksowych z tymi ligandami w fazie stałej. Wyniki tych bada potwierdziły
w wi kszo ci przypadków dwupodstawny charakter grupy karboksylowej oraz wykazały,
w odró nieniu od bada w roztworze, chelatuj cy charakter jonów metoksyoctanowych i brak
udziału grupy – NH2 w cz steczkach sarkozyny w wi zaniu jonów manganu(II).
Du e znaczenie maj wyniki bada dla układów kompleksotwórczych słabo zbadanych lub
nie posiadaj cych cytowa w literaturze, szczególnie dla tych przebadanych kompleksowo
w obu fazach tzn. dla poł cze manganu(II) z kwasem metoksyoctowym oraz z sarkozyn . Wielu autorów prac podejmuj cych temat zwi zków kompleksowych z jonem Mn2+
zgodnie stwierdza, e pierwiastek ten stwarza wyj tkowo du o problemów
eksperymentalnych. Mangan wyst puj c na kilku stopniach utlenienia wymaga w niektórych
przypadkach zastosowania odpowiednio dobranego reduktora. Ponadto wskazane jest równie
prowadzenie miareczkowania potencjometrycznego w atmosferze gazu oboj tnego, co
wymaga rozbudowania układu pomiarowego. Roztwory soli Mn(II) s trwałe tylko
w rodowisku kwa nym, nale y je dodatkowo zakwasi , mierzone wi c st enie jonów
wodorowych jest sum st e jonów uwalnianych w czasie reakcji kompleksowania oraz
jonów wynikaj cych z dodatku kwasu, co nale y uwzgl dni w obliczeniach, dokonuj c
pewnych modyfikacji. Ponadto charakter ligandów determinował wybór metodyki bada ,
gdy nale ało dostosowa eksperyment oraz obliczenia do rodzaju danego zwi zku.
Dodatkowym utrudnieniem w pracy z opisywanymi zwi zkami była ograniczona
rozpuszczalno w wodzie niektórych z nich. By mo e w/w problemy s przyczyn wielu
nie cisło ci, rozbie no ci lub braku wa nych informacji w publikacjach zwi zanych z t
tematyk .
Stałe trwało ci s parametrami, które najpełniej charakteryzuj poł czenia kompleksowe
w roztworze, dlatego otrzymane wyniki stanowi poszerzenie i uzupełnienie wiadomo ci
z zakresu chemii koordynacyjnej zwi zków manganu(II). Ponadto ze wzgl du na biologiczn
aktywno wi kszo ci z badanych ligandów oraz cenne wła ciwo ci manganu jako
mikroelementu mog by przydatne w innych dziedzinach nauki. |