Psyche i Klio. Historia w oczach psychohistoryków

Abstract

Psychohistoria - niemal zupełnie w Polsce nieznana - należy do najbardziej oryginalnych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych spośród kierunków badawczych, które rozwinęły się w łonie dziejopisarstwa drugiej połowy XX wieku. Wysuwa otwarcie postulat zgłębiania psychologicznego wymiaru przeszłości - ludzkich uczuć, emocji i lęków - zarówno świadomych, jak też kryjących się w mrokach nieświadomości. Psychohistorycy uważają bowiem, że to właśnie w sferze psychiki człowieka, rozważanej zarówno na poziomie konkretnej jednostki, jak i na poziomie zjawisk masowych, odnajdujemy rzeczywiste determinanty historii. Psychohistoria przez wiele lat pozostawała przedmiotem gwałtownych sporów w środowisku historyków. Wiązało się to m.in. z faktem, że jej zwolennicy szczególnie często odwoływali się do dorobku psychoanalizy jako podstawy swoich dociekań oraz interpretacji. Spoglądali więc na dzieje w zupełnie nowy, niekiedy wręcz szokujący sposób, nieraz śmiało wykraczając poza utarte koleiny naukowych badań historycznych. Niniejsza antologia, oprócz przedstawienia rozwoju podejścia psychohistorycznego, prezentuje polskim czytelnikom jedenaście rozpraw psychohistorycznych, wybranych spośród najwybitniejszych prac tego kierunku opublikowanych w ciągu trzydziestu lat, zarówno traktujących o problemach teoretyczno-metodologicznych, jak i koncentrujących się na konkretnych zagadnieniach z przeszłości. Mają one zaprezentować zalety, osiągnięcia, a także kontrowersje wiążące się z psychohistorią, pokazać właściwą dla niej, a przez swą odmienność tak fascynującą, wizję procesu dziejowego oraz sposoby jego badania.