Sposoby komunikacji sześcioletniego dziecka autystycznego : studium przypadku

Abstract

Od dawna badacze zajmują się zaburzeniami zachowań, które w świetle medycyny pozostają nadal w wielu przypadkach niewytłumaczalne. Ten problem intrygował także szwajcarskiego uczonego E.M. Bleuera, który w roku 1916 opisał tzw. otępienie wczesne. Wśród objawów można wymienić: oderwanie od rzeczywistości i pozostawanie w kręgu własnych myśli. Symptomy te odpowiadają jednostce nozologicznej, określanej współcześnie mianem autyzmu. I to właśnie to zaburzenie będzie stanowiło meritum naszych rozważań. Do najbardziej znanych prób definiowania i opisu autyzmu należą prace Leo Kannera z Johns Hopkins Hospital, który w 1943 roku opublikował artykuł na temat rozległych zaburzeń kontaktu afektywnego (Gałkowski, Tarkowski, Zaleski, red., 1993). Amerykański psychiatra bazował w swych rozważaniach na obserwacji 11 dzieci, które przejawiały zaburzenia interakcji społecznej, dziwaczność zachowań oraz wady wymowy. Wyznaczył on trzy cechy klasycznego autyzmu, występujące u większości osób z tym schorzeniem, mianowicie: izolowanie się, potrzeba niezmienności oraz występowanie zdolności wysepkowych (Gałkowski, Pisula, red., 2004). Badacz ów upatrywał przyczyn autyzmu w interpersonalnych czynnikach psychodynamicznych, odrzucając tym samym etiologię biologiczną. Wprowadził on termin „autyzm dziecięcy”. Warto podkreślić, że w tym samym czasie w Niemczech Hans Asperger opisał inną postać tejże choroby, znaną później pod nazwą „zespół Aspergera”. Oba te zaburzenia wraz z innymi (takimi jak: autyzm atypowy, upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się, całościowe zaburzenie rozwoju niezdiagnozowane inaczej, autyzm wysokofunkcjonujący, zaburzenie semantyczno‑pragmatyczne, zespół wielu złożonych zaburzeń i hyperleksja) są obecnie wymieniane w statystykach pod nazwą: spektrum zaburzeń autystycznych. Wziąwszy pod uwagę specyfikę społecznych interakcji wśród osób cierpiących na autyzm, należy wymienić: autystów aktywnych, podejmujących nienaturalny kontakt, społecznie wycofanych i społecznie pasywnych (Kruk‑Lasocka, 2003). Opis autyzmu, jakiego dokonał Kanner, był później często uzupełniany o różne symptomy przez przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych, co pokazało nie tylko specyfikę zachowań pacjenta autystycznego, ale i ich zróżnicowane podłoże etiologiczne. Postęp zachodzący w diagnostyce pozwolił wyodrębnić autyzm i oddzielić go od zaburzeń mylnie z nim utożsamianych. Obserwować możemy na tym polu wyraźną ewolucję poglądów badawczych. Otóż, w latach sześćdziesiątych XX wieku autyzm był postrzegany wyłącznie jako dysfunkcja psychosomatyczna, zależna w dużym stopniu od środowiska rodzinnego, w latach osiemdziesiątych zaś dostrzeżono złożoność tego problemu, którego wyjaśnienia zaczęto doszukiwać się w naukach biologicznych, biomedycznych, genetycznych i innych. Dopiero lata dziewięćdziesiąte pozwoliły na powolne usystematyzowanie się wiedzy o autyzmie. Wówczas uświadomiono sobie, iż nie jest to jednostka chorobowa, ale zaburzenie rozwojowe o różnym typie i natężeniu, o nadal nieustalonej etiologii, a także o zindywidualizowanym i niejednorodnym przebiegu.